Bong Joon-ho (14 Eylül 1969) Güney Koreli film yönetmeni ve yapımcı. İkinci uzun metrajlı filmi olan 2003 tarihli Cinayet Günlüğü ile uluslararası tanınırlık elde ettikten sonra, her ikisi de Güney Kore'de tüm zamanların en yüksek gişe yapan filmleri listesine girmiş olan kara komedi canavar filmi The Host (2006) ve distopik bilimkurgu filmi Snowpiercer ile ticari başarı yakaladı.1
İki filmi Cannes Film Festivali'nde yarışma bölümünde yer aldı: Okja 2017'de festivalde prömiyerini yaptı ve Parazit 2019'da Altın Palmiye kazandı.2 Bong böylece Altın Palmiye kazanan ilk Güney Koreli yönetmen oldu.3 Bong Parazit filmi ile 92. Akademi Ödülleri'nde En İyi Yönetmen, En İyi Film, En İyi Özgün Senaryo ödüllerinin yanı sıra Güney Kore adına da En İyi Uluslararası Film ödülünü kazandı.4 Parasite herhangi bir dalda Akademi Ödülü'ne aday gösterilen ilk Güney Kore filmi olurken Bong da aynı film ile dört ödül kazanan ilk Asyalı oldu.5 Tek ödül töreninde en fazla sayıda ödül kazanma rekorunu, 1953'te 4 ödül kazanan Walt Disney ile paylaşırken, tek film için dört ödül kazanan da tek kişi oldu.6 Parazit 77. Altın Küre Ödülleri'nde de Yabancı Dilde En İyi Film seçilirken Bong da En İyi Yönetmen ve En İyi Senaryo adaylıkları aldı.7
2017'de Metacritic Bong'u 21. yüzyılın en iyi 25 film yönetmeni listesine 16. sıradan aldı.8 Bong filmlerinde sosyal temalara yer verir, tür geçişleri, kara mizah ve ani ruh hâli değişiklikleri kullanır.9
Bong Joon-ho 1969'da Güney Kore'deki Daegu'da dört çocuklu bir ailenin en küçüğü olarak dünyaya geldi.10 Grafik ve endüstriyel tasarımcı olan babası Bong Sang-gyun aynı zamanda profesördü, annesi Park So-young ise ev kadınıydı.1112 Annesinin babası Park Taewon, Kore'nin Japon yönetiminde olduğu dönemde ünlenen ve Romancı Kubo'nun Hayatında Bir Gün eseriyle tanınan, 1950'de ise Kuzey Kore'ye sürülen bir yazardı.1314 Bong'un kardeşlerinden Bong Joon-soo Seul Ulusal Üniversitesi'nde İngilizce profesörüyken, bir diğeri Bong Ji-hee ise Anyang Üniversitesi'nde moda dersleri vermektedir.15
Bong ilkokuldayken ailesiyle Seul'e taşınarak Han Nehri kıyısındaki Jamsil-dong mahallesine yerleştiler.16 Bong burada, 1988'de Yonsei Üniversitesi'nde sosyoloji okumaya başladı.17 O dönemde Yonsei gibi birçok üniversite kampüsünde Güney Kore'deki demokrasi hareketine yönelik gösteriler yapılmaktaydı, Bong da üniversitenin ilk yıllarında genelde göz yaşartıcı gaz ile müdahale edilen öğrenci gösterilerinin aktif bir katılımcısıydı.1819 Bu dönemde Bong, iki yıllık zorunlu askerlik hizmetini tamamladıktan sonra 1992'de üniversiteye döndü.20 Diğer üniversitelerden arkadaşlarıyla birlikte "Sarı Kapı" isimli bir film kulübü kurdu.21 Bong'un kulüp çalışmaları kapsamında çektiği ilk filmleri arasında Cenneti Aramak isimli bir stop motion kısa film ile Beyaz Adam isimli 16 mm kısa film de vardı.22 Bong 1995'te Yonsei Üniversitesi'nden mezun oldu.23
1990'ların başında Bong Kore Film Sanatları Akademisi'nde iki yıllık bir programı tamamladı. Program kapsamında birçok 16 mm film çekti. Çerçeve İçindeki Anı ve Uyum isimli bitirme filmleri, uluslararası Vancouver ve Hong Kong film festivallerinde gösterilmek üzere davet aldı. Bong bu dönemde birçok sınıf arkadaşıyla ortak işler de yaptı. Bunların arasında Bong'un sinematografisini yaptığı, arkadaşı Jang Joon-hwan'ın yönettiği övgü gören kısa film 2001 Imagine de yer alıyordu. Ayrıca Hur Jae-young'ın Şapka filminde sinematografi, Choi Equan'ın erken dönem kısa filmi Gökten ve Yerden Sesler'de ışık yönetmenliği yaptı.24
Mezun olduktan sonra birçok farklı yönetmenle birlikte farklı görevler aldığı işler yaptı. Seven Reasons Why Beer is Better Than a Lover (1996) filminde senaryo yazarlarından biri olarak, Park Ki-yong'un ilk filmi Motel Cactus'te (1997) senarist ve yardımcı yönetmen olarak, Phantom the Submarine (1999) filminde ise dört senaristten biri olarak yer aldı.25
Farklı görevlerde çalıştığı filmlerden kısa bir süre sonra Bong ilk uzun metrajlı filmi olan ve Cha Seung-jae'nin yapımcılığını üstlendiği 2000 tarihli Barking Dogs Never Bite'ı çekmeye başladı.26 Alt seviye bir üniversite hocasının komşusunun köpeğini kaçırmasını anlatan film, Bong'un evliliğinin ardından oturduğu sitede çekildi.27 Film Şubat 2000'de vizyona girdiğinde ticari başarı elde edemese de olumlu eleştiriler aldı. İspanya'daki San Sebastián Uluslararası Film Festivali'nin yarışma bölümüne davet edilen film ayrıca Slamdance Film Festivali ve Hong Kong Uluslararası Film Festivali'nde de ödüller kazandı. Bu sayede elde edilen uluslararası bilinirliğin de yardımıyla filmin denizaşırı ülkelerde de gösterilmesi, Kore'deki ilk gösteriminden iki yıl sonra filmi finansal açıdan başabaş noktasına getirdi.28
Bong'un ilkinden çok daha büyük bir proje olan ikinci filmi Cinayet Günlüğü (2003), 1980'lerde bir taşra kasabasında korku yaratan ve filmin çekildiği tarihte henüz yakalanamamış olan gerçek bir seri katil hakkındaki tiyatro oyunundan uyarlandı.29 Nisan 2003'te gösterime giren film eleştirel ve popüler açıdan başarılı olarak beş milyon izleyiciye ulaştı. Film Kore'de düzenlenen Grand Bell Ödülleri'nde 2003 yılında en iyi film, en iyi yönetmen, en iyi aktör (Song Kang-ho) ve en iyi ışık kategorilerinde ödül kazandı. Cannes ve Venedik festivallerinde yer verilmese de filmin uluslararası ilk gösterimi yine San Sebastián festivalinde gerçekleştirildi. Film bu festivalde de en iyi yönetmen de dahil olmak üzere 3 ödül aldı. Film ayrıca Fransa ve ABD gibi ülkelerdeki gösterimlerinin ardından olumlu eleştiriler aldı.30
Bu filmin ardından Bong iki antoloji film projesine kısa filmler çekti. Influenza (2004), Seul'ün çeşitli yerlerindeki gerçek kapalı devre televizyon kameraları önünde oynanan sahnelerden oluşan 30 dakikalık bir filmdi. Çaresiz bir adamın beş yıllık bir dönemde şiddet suçları işleyecek noktaya gelişini anlatan film Jeonju Uluslararası Film Festivali tarafından sipariş edilmişti. Kore Film Sanatları Akademisi mezunlarının okulun 20. kuruluş yıldönümü için hazırladıkları, yirmi parçadan oluşan Twentidentity projesinde ise Bong'un Han Nehri kıyısında geçen Sink & Rise (2003) isimli kısa filmi yer aldı.31
2006 tarihli The Host filmi gerek Bong'un kariyerinde gerekse Kore film endüstrisinde bir sıçrama yarattı.32 12 milyon dolarlık yüksek bir bütçeye sahip olan film, Han Nehri'nde ortaya çıkarak Seul'deki insanlara, özellikle de bir aileye saldıran bir canavar hakkındaydı. Bong'un ilk filminde oynayan birçok oyuncunun da yer aldığı film henüz çekim aşamasında yüksek bir ilgiyle karşılaştı, ancak Kore'de yapılan bir prodüksiyonda inandırıcı bir dijital canavarın gerçekten yaratılabilip yaratılamayacağı konusunda da şüpheler vardı.33 Önce Yüzüklerin Efendisi serisinin CGI efektlerini yapan Yeni Zelanda'lı Weta Digital firmasıyla iletişime geçildi, fakat takvim uyuşmazlığı sebebiyle Bong filmin efektlerinin büyük bir kısmını yapmaları için San Francisco merkezli The Orphanage firmasıyla anlaştı. Film, 2006 Cannes Film Festivali'nin Yönetmenlerin On Beş Günü bölümünde coşkulu bir prömiyer gerçekleştirdi. Kore'deki izleyiciler filmi Cannes seyircisine kıyasla daha az beğenmiş olsa da The Host o yazın en önemli başarılarında biri hâline geldi. Film Güney Kore'deki toplam sinemaların üçte birinden fazlasına denk gelen 1800 sinemada vizyona girerek en fazla salonda gösterilen film oldu ve 13 milyon izleyiciyle de ülkede tüm zamanların en fazla izlenen filmi unvanını aldı. Film kısa sürede tüm dünyada gösterime girdi ve yeniden yapım haklarını ABD'li Universal Pictures firması satın aldı.3435
The Host'un ardından Bong, Tokyo ile ilgili üç farklı hikâye anlatan 2008 tarihli Tokyo! filminde Michel Gondry ve Leos Carax ile birlikte bölümlerden birini yönetti. Bong'un yönettiği bölüm, Japonya'da topluma uyum sağlayamayan ve evine çekilip on yıldır bir hikikomori hayatı yaşayan bir adamın pizza dağıtıcısı kıza aşık olmasıyla ilgiliydi.36 Bong 2009'da ise engelli oğlunu cinayet suçlamasından kurtarmaya çalışan bir anne hakkındaki dördüncü uzun metrajlı filmi Mother'ı çekti. İlk gösterimi 2009 Cannes Film Festivali'nin Belirli Bir Bakış bölümünde gerçekleştirilen film olumlu tepkiler aldı. Cannes'da övgüyle karşılanan başrol oyuncusu Kim Hye-ja ise daha sonra Los Angeles Film Eleştirmenleri Birliği'nin en iyi kadın oyuncu ödülünü kazandı.37 Mother da The Host gibi gerek yerel gerekse uluslararası alanda eleştirel başarı yakaladı ve birçok eleştirmenin 2010'un en iyi filmleri listelerine girdi.38
Bong 2011'de, ev temasını işleen ve her biri 3 dakika 11 saniye uzunluğunda olan bölümlerden oluşan 3.11 A Sense of Home filmine bir bölümle katıldı. 21 yönetmenin katıldığı bu proje, 11 Mart 2011 günü Japonya'da gerçekleşen 2011 Tōhoku depremi ve tsunamisinin yıkıcı etkileri anısına gerçekleştirildi ve felaketin birinci yıl dönümünde ilk gösterimi yapıldı.39 Bong'un Iki başlıklı bölümünde bir genç kız sahilde ölü olduğu düşünülen ufak bir çocuk buluyordu.40 Bong aynı yıl 27. Sundance Film Festivali'nde jüri üyesi,4142 2011 Cannes Film Festivali'nin Altın Kamera kısmında ise jüri başkanı oldu.4344 2013'te ise Edinburgh Uluslararası Film Festivali'nde jüri başkanıydı.45
Bong'un ilk İngilizce filmi Snowpiercer 2013'te gösterime girdi. Jean-Marc Rochette ve Jacques Lob'un çizgi romanı Le Transperceneige'den uyarlanan4647484950 filmin büyük bölümü yolcuların sosyal statülerine göre ayrıldığı fütüristik bir trende geçiyordu. 29 Temmuz 2013'te Seul'de ilk gösterimi yapılan51 film, 7 Eylül 2013'te kapanış filmi olarak Deauville Amerikan Film Festivali'nde,52 7 Şubat 2014'te Berlin Uluslararası Film Festivali'nde,53 11 Haziran 2014'te açılış filmi olarak Los Angeles Film Festivali'nde54 ve 22 Haziran 2014'te de Edinburgh Uluslararası Film Festivali'nde55 gösterildi. Sinemalarda gösterime girdiğinde ise film dünya genelinde övgü topladı ve hem Güney Kore'de hem de diğer ülkelerde yüksek gişe yaptı.5657 Nisan 2014 itibarıyla Güney Kore'de 9.350.141 izleyiciyle en fazla izlenen onuncu film konumundaydı. Film ayrıca yurt içi ve yurt dışı toplamında dört milyon izleyiciye beşinci gösterim gününde ulaşarak bu konuda Kore rekorunu kırdı ve 2,26 milyon izleyiciyle de ilk hafta sonunda (Cuma'dan Pazar'a) en fazla izlenen Kore filmi oldu.58 Çok sayıda ödül alan film brçok eleştirmenin de 2014'ün en iyi filmleri listesine girdi.59
2015'te Bong'un bir sonraki filminin Okja olacağı açıklandı.60 30 Nisan 2015'te senarist Jon Ronson Twitter hesabından yaptığı açıklamada Bong'un filminin ikinci senaryo taslağını yazmakta olduğunu bildirdi.61 Şubat 2016'da ise Darius Khondji görüntü yönetmeni olarak fime katıldı.62 Çekimler Nisan 2016'da başladı.63 2017 Cannes Film Festivali'nde ilk gösterimi yapılan ve Altın Palmiye için yarışan film, bir Netflix yapımı olduğu için tartışma yarattı.64 Filmin festivaldeki basın gösteriminde, önce Netflix logosu çıktığında, ardından da teknik bir hata sebebiyle filmin 7 dakikası yanlış çerçeve oranıyla oynatıldığı için salonda yuhalamalar ve alkışlar yükseldi.656667 Sonrasında festival yönetimi tarafından bir özür yayımlandı.68 Yapımcıya karşı tepkiler oluşmuşsa da filmin kendisi asıl prömiyerin ardından dört dakika boyunca ayakta alkışlandı.69 Film 28 Haziran 2017'de Netflix'te yayımlandı ve olumlu yorumlar aldı.70 Film değerlendirme sitelerinden Rotten Tomatoes'ta filmin ortalama puanı 7,54/10,71 Metacritic'te ise 100 üzerinden 75 oldu.72
Bong 2019'da, zengin bir ailenin yanında işe girip sonunda ailenin evini ele geçiren fakir bir aile hakkındaki Güney Kore yapımı kara komedi ve korku filmi Parazit 'i yönetti.73 İlk gösterimi 2019 Cannes Film Festivali'nde yapılan film Altın Palmiye kazanan ilk Güney Kore filmi olurken, 2013 Cannes Film Festivali'teki Mavi En Sıcak Renktir'den sonra bu ödülü oy birliği ile alan da ilk film oldu.74 Sidney Film Festivali'nde 11 ülkeden filmlerle yarışan Parazit 60.000$ değerindeki Sydney Film Ödülü'nü aldı.7576
Parasite Güney Korede 30 Mayıs 2019'da CJ Entertainment tarafından, ABD'de ise 2019'un sonlarında Neon tarafından gösterime sokuldu. Büyük ölçüde eleştirel başarı kazanan film 115 milyon dolarlık hazılatı ile de Bong'un en fazla gişe yapan filmi oldu.77 Rotten Tomatoes'ta 426 incelemede %99 oranında olumlu yorum ve ortalama 9,37/10 puan aldı.78 Metacritic'te ise, film 52 yorumda 100 üzerinden 96 puan aldı.79
2019-2020 film ödülleri sezonunda Bong ve Parazit birçok ödül kazandı. Bong 23. Hollywood Film Ödülleri'nde Hollywood Film Yapımcısı Ödülü80 ve 25. Eleştirmenlerin Seçimi Film Ödülleri'nde 1917 için Sam Mendes ile birlikte En İyi Yönetmen Eleştirmenlerin Seçimi Film Ödülü kazandı.8182 Bong 77. Altın Küre Ödülleri'nde ise Altın Küre En İyi Yönetmen Ödülü'ne ve Han Jin-won ile birlikte En İyi Senaryo Altın Küre Ödülü'ne aday gösterilirken83 film ise Yabancı Dilde En İyi Film Altın Küre Ödülü kazandı.84 Bu, bir Güney Kore filminin ilk Altın Küre adaylığı ve ödülü oldu.85 Parazit Amerikan Sinema Editörleri Ödülleri'nde Yang Jin-mo ile Drama Dalında En İyi Kurgu ödülü alarak bu dalda ödül alan ilk İngilizce dışı dilde çekilmiş film oldu.8687 26. Ekran Oyuncuları Derneği Ödülleri'nde ise filmin tüm kadrosu Sinema Filminde Oyuncu Kadrosu Tarafından Üstün Performans Ekran Oyuncuları Derneği Ödülü'nü alınca yine bu ödülü alan ilk yabancı dildeki film oldu.88 73. İngiliz Akademisi Film Ödülleri'nde film dört dalda aday gösterilirken,89 en iyi özgün senaryo ve en iyi yabancı film dallarında ödülü kazandı.90
92. Akademi Ödülleri'nde Parazit Güney Kore'nin En İyi Uluslararası Film Akademi Ödülü adayı oldu91 ve Aralık ayında açıklanan kısa listeye kaldı.92 Film toplamda altı Akademi Ödülü adaylığı ile herhangi bir dalda aday gösterilen ilk Güney Kore filmi olurken en iyi film, en iyi yönetmen, en iyi özgün senaryo ve en iyi uluslararası film dallarında dört ödül kazandı. Bu İngilizce olmayan bir filme verilen ilk en iyi film ödülüydü93 ve Asyalı senaristler ilk defa en iyi senaryo ödülü aldı.9495 En iyi yönetmen ödülünü aldığı sırada yaptığı konuşmada Bong, kendisiyle birlikte aday gösterilmiş olan yönetmenler Martin Scorsese'ye kendisine ilham kaynağı olduğu için, Quentin Tarantino'ya ise önceki filmlerini desteklediği ve övdüğü için saygısını sundu.96 Ayrıca Bong Scorsese'nin kendisine ilham veren "en kişisel olan en yaratıcı olandır" sözünü de tekrarladığında Scorsese salondakiler tarafından ayakta alkışlandı.97 Parazit{{'}}in Oscarlar'daki bu başarısının sonrasında Scorsese de Bong'a içten duygularını belirten bir mektup gönderdi.98
Parazit{{'}}in en iyi film ödülünü alması film eleştirmenleri tarafından da olumlu karşılandı ve Akademi'nin uluslararası sinemanın önemini kabul ederek kendi meşruluğunu yeniden kazandığı şeklinde yorumlandı. Los Angeles Times{{'}}tan Justin Chang "Akademi, en iyi film ödülünü gerçekten de en iyi filme verdi" diye yazdı ve "böylece hiçbir ulusun sinema sanatının ihtişamı üzerinde tekeli olamayacağını kabul etti" dedi.99 ABD başkanı Donald Trump ise tam tersini öne sürerek Colorado'daki bir seçim toplantısında Parazit'in ödülü kazanmasını eleştirdi.100 Trump'ın bu sözleri zenofobik ve ırkçı bulundu.101
Ocak 2020'de HBO, Parazit'ten uyarlanan ve yönetici yapımcılığını Bong ile Adam McKay'in üstlendiği altı saatlik bir dizi filmin ön yapım aşamasında olduğunu açıkladı.102 Bong, film ile aynı isme sahip olan dizinin filmdeki sekanslar arasında olanları işleyeceğini söyledi.103104 Şubat 2020'de dizinin baş kadın oyuncusunun Tilda Swinton olacağı kesinleşirken baş erkek oyuncunun ise Mark Ruffalo olacağı söylentileri çıktı.105106107
Bong, artık var olmayan Yeni İlerici Parti üyesiydi.108 Bu partinin öncülü olan Demokratik Emek Partisi'nin ise destekçileri arasındaydı.109
Bong çocukluğunda, kendisi üzerinde büyük etkisi olan 1959 yapımı Siyah Orfe'yi Kore televizyonunda izlemişti. Film okuluna gittiği dönemde ise Qatsi Üçlemesi'ni (1982–2002) izledi.110 Yönetmenin esas ilham kaynakları ise, The Devil's Backbone ve Pan'ın Labirenti filmlerini çok beğendiği Guillermo del Toro ile "en tartışmalı ustalardan biri" dediği Nagisa Oshima'ydı.111 Bong ayrıca Martin Scorsese'nin filmlerini inceledi ve Oscar törenindeki konuşmasında Scorsese'yi ilham kaynağı olarak gösterdi.112
Bong film çekimleri sırasında oyuncuların kendilerini rahat hissetmesini sağlar ve onları rollerinde serbest bırakarak doğaçlama yapmalarına izin verir. Bong "oyuncuları yönetmek" konusunda "oyunculuk oyuncuların işe ve benim yönetebileceğimi düşündüğüm bir şey değil" demiştir. Yönetmenin filmlerindeki en ayırt edici özellik, kimi zaman aynı sahne içinde bile gerçekleşebilen ani atmosfer değişimleri; drama, karanlık sahneler veya slapstick komedi sahneleri arasındaki ani geçişlerdir. Bong 2017 Toronto Uluslararası Film Festivali sırasında bu konuda "Uyguladığım atmosfer değişimi ya da komedi konusunda aslında hiçbir zaman bilinçli davranmıyorum, 'şurada atmosferi değiştireyim' ya da 'şu noktada şunu yapsak komik olur' diye düşünmüyorum. Filmi çekerken de senaryoyu yazarken de bu değişimlerin bilincinde olmuyorum" demiştir.113 Yönetmen ayrıca yeşil perde tekniğini kullanmak yerine gerçek lokasyonlarda ya da film için özel inşa edilmiş setlerde çekim yapar. Örneğin The Host için Seul'ün lağımlarında çekim yapmış, Cinayet Günlüğü'nde rekor sayıda çekim mekânı kullanmıştır.
Snowpiercer'ı tanıtan bir röportajda Ed Harris Bong'un film çekim stilini "çekerken kurguluyor" şeklinde tanımlamıştır. Harris ayrıca "eğer birkaç sayfalık bir sahne çekiyorsak, hiçbir zaman tamamını bir defada çekmiyordu. Sahneye giriş niteliğinde kısa bir çekim yaptıktan sonra kamerayı çevirip benim kısmımı çekiyordu. Sonra kamera açısını yeniden birazcık daha değiştiryordu." demiş ve kurgucunun da setin hemen yanındaki bir çadırda henüz çekilmiş sahneler üzerinde çalıştığını söylemiştir.114
Yıl | Film | Rol |
---|---|---|
1994 | Incoherence | Teslimatçı |
2002 | No Blood No Tears | Detective (cameo) |
2008 | Crush and Blush | Öğretmen (cameo) |
2012 | Doomsday Book | Lee Jun-ho (cameo) |
Yıl | Film |
---|---|
2006 | Two or Three Things I Know about Kim Ki-young |
2011 | Kurosawa's Way |
2012 | Ari Ari the Korean Cinema |
Filmografi kaynağı: Korean Movie Database115
Oyuncu ! class="collapsible" |Barking Dogs Never Bite (2000) ! class="collapsible" |Cinayet Günlüğü (2003) ! class="collapsible" |The Host (2006) ! class="collapsible" |Mother (2009) ! class="collapsible" |Snowpiercer (2013) ! Okja (2017) ! Parazit (2019) |
---|
Bae Doona | | | | | | | |
Byun Hee-bong | | | | | | | |
Song Kang-ho | | | | | | | |
Park Hae-il | | | | | | | |
Go Ah-sung | | | | | | | |
Yoon Je-moon | | | | | | | |
Kim Roi-ha | | | | | | | |
Lee Jung-eun | | | | | | | |
Park No-shik | | | | | | | |
Jeon Mi-seon | | | | | | | |
Go Soo-hee | | | | | | | |
Paul Lazar | | | | | | | |
Tilda Swinton | | | | | | | |
Choi Woo-shik | | | | | | | |
Orijinal kaynak: bong joon-ho. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page